Kredi Kartının Tarihçesi: İlk Kredi Kartı Nerede ve Ne Zaman Çıktı? Türkiyedeki Kart Tarihçesi ve Kart Verileri

 Bankalararası Kart Merkezi’ne ait resmi internet sitesinde kredi kartı;  “bankalar ve çıkartmaya yetkili kuruluşların müşterilerine belirli limitler dâhilinde açtıkları kredilerle, nakit kullanmaksızın mal ve hizmet alımı, nakit kredi çekme imkânı sağlamak için verdikleri ödeme aracı” olarak tanımlanmıştır.

ABD’de ilk kredi kartını 1894 yılında Hotel Credit Letter Company çıkartmıştır.
Turizm sektöründe sınırlı bir önem arz eden bu ilk örnekten sonra, “şimdi al sonra öde sloganı” ile 1914 yılında Western Union Bank kredi kullandırma işlevine de sahip olan kredi kartı düzenlenmiştir.

Belirli bir bölge ile sınırlı olmayan ve çeşitli sektörlerde nakit para yerine ödeme aracı olarak kabul edilen ilk kredi kartı, 1950 yılında, merkezi New York’ta olan Diners Club tarafından çıkartılmıştır. 1950 yılında “Diners Club’ün” kurucusu Frank Mc Namara tarafından, restoranlarda kullanılmak amacıyla geliştirilen bu kartı, Mc Namara, 200 müşterisine göndermiş ve 27 farklı restoranda kullanabilme imkânı sağlamıştır. Bu kartın sloganı “ye ve imzala” (dine and sing) olup, “Diners” kelimesinin de buradan geldiği anlaşılmaktadır.

Türkiye’de çıkarılan ilk kredi kartlarının temsilcisi Koç Grubuna bağlı “Servis Turistik AŞ”  Diners Clup’ten yurt içi kart çıkartma yetkisini alarak, 1968 yılında Diners Club kredi kartını müşterilerinin hizmetine sunmaya başlamıştır.

Türkiye’de ilk elektronik POS terminali 1991 yılında kullanıma girmiştir. 1991 yılında Yapı Kredi Bankası’nın “satış noktası terminali” olarak adlandırılan ve çevrimiçi (online) provizyon almayı sağlayan POS (Point of Sale) makinelerinden kullandırmaya başlaması ile kredi kartı kullanımı büyük bir ivme kazanmıştır.

Türkiye’de ve tüm dünya’da kabul gören ve yaygın ağ yapısına sahip üç büyük ve önemli kartlı ödeme sistemi faaliyetini sürdürmektedir. Bunlar; Visa, UnionPay ve Mastercard’dır. Aşağıdaki tabloda 2023 verilerine bağlı olarak yüzdeler görülmektedir.

KaynaklarDünya Piyasa Yüzdesi
Visa39%
UnionPay34%
Mastercard24%
Diğer Kaynaklar3%

BKM verilerine göre 2024 yılı ilk çeyrek kart verileri aşağıdaki tabloda görünmektedir.

DönemKart Sayısı
Toplam
Kredi Kartı
Toplam
Banka Kartı
Toplam
Ön Ödemeli Kart
OCAK119.015.569190.454.27691.056.575
ŞUBAT120.377.683191.239.80591.842.227
MART121.397.345191.958.43393.285.324

Bankalar, genellikle Visa, Master Card, AMEX, Diners Club ve JCB gibi uluslararası kredi kartı ağ işleticisi kuruluşlar ile sözleşmeler düzenleyerek bu kuruluşların lisansına sahip kredi kartlarını çıkartmaktadırlar.

Kredi kartı sistemini test ederek, çalışır hale getiren ve lisans sözleşmesi imzalayan bankalar, 5464 sayılı Kanunun 4. maddesi gereği BDDK’dan izin almak zorundadır.

Kredi ya da banka kartını çıkaran bankalar, kartın ön yüzüne kart hamilinin adını, soyadını, kartın son kullanma tarihini, 16 haneli kart numarasını bastıktan sonra, sözleşme imzalayan müşteriye imza karşılığında teslim edebilmektedir. Yakın zamandaki düzenlemelere bağlı olarak kart bilgileri kartın arka yüzünde gösterilmeye başlanmıştır. Premium özellikli kartlarda herhangi bir bilgi ön ve arka yüzünde gösterilmemektedir.

Kredi kartlarındaki on altı haneli kart numarasının; ilk dört rakamı bankayı tanımlayıcı, 5. rakamı kredi kartının türünü (Gold, Klasik, Premium vb.) 6. rakamı ise ortaklık kartı (Co Branded Card, Affinnt Card vb.) olup olmadığına ilişkindir. Kredi kartlarındaki bu ilk 6 rakam, BIN kodunu oluşturur. Daha sonraki on rakam ise müşteri hesap numarasına ilişkindir. Bu on rakamın sonuncusu kontrol rakamıdır.  

Nisan 2022 tarihi itibariyle BIN yapısı 6 haneden 8 hane olarak değişmiştir. İlgili hane değişikliğinden dolayı kart çıkaran kuruluşlar range (kartın ilk 8 rakamı) üzerinden kart ihracını kaynaklardan yapmaktadır.

Yorum bırakın